منظور از اول وقت خواندن نماز، دقیقا چه زمانی است؟ نماز به عنوان ستون دین اسلام، احکام و آداب متعددی دارد. یکی از این آداب که در حدیثی ازامام صادق (ع) به عنوان ملاک تمایز شیعیان از غیر آن‌ها به حساب آمده است، اول وقت خواندن نماز است. مقصود از اول وقت، زمان مخصوصی است که خواندن نماز در آن موقع با فضیلت بوده و آثار معنوی بیشتری به دنبال دارد. البته بر سر این موضوع که زمان اول وقت هر کدام از نمازهای یومیه دقیقا چه موقع است، اختلاف نظرهایی جدی وجود دارد. در این مطلب شما را با زمان نماز اول وقت آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.
مقصود از نماز اول وقت آن نیست که شخص بلافاصله پس از گفتن اذان رو به قبله کرده و نماز خود را شروع کند؛ بلکه مراد از اول وقت خواندن نماز، خواندن آن در زمان با فضیلت آن است. حال ممکن است در نظر مرجع تقلید یا فقیهی این موقع فضیلت‌مند بلافاصله پس از اذان باشد و یا اینکه زمان آن با تأخیری چند ساعته از اذان برسد. فی المثل، چنانکه در ادامه اشاره خواهد شد، اکثر اهل سنت و البته برخی از علمای شیعه زمان با فضیلت نماز عصر را دقایقی قبل از اذان مغرب، یعنی درست پیش از رسیدن زمان قضای آن، می‌دانند. البته باید دقت کرد که بنابر توصیه بزرگان دینی هرچه نماز در همان بازه با فضیلتش زودتر خوانده شود، بهتر است.
زمان اول وقت نماز صبح، از لحظه طلوع فجر یا همان اذان صبح شروع شده و تا هنگامی که از طرف مشرق آسمان سرخی آشکار می‌شود، ادامه دارد. در واقع این زمان بافضیلت تا وقتی است که ستاره‌ها در آسمان وجود دارند. این فاصله حدودی نماز اول وقت در رساله‌های عملیه ۲۱ دقیقه محاسبه شده است.
اما زمان قضای نماز صبح، مصادف با طلوع آفتاب است. یعنی در فاصله آشکار شدن سرخی در مشرق آسمان و طلوع آفتاب، همچنان می‌توان نماز خواند اما دیگر این نماز اول وقت محسوب نمی‌شود.
نکته مهم در خصوص شروع زمان با فضیلت نماز صبح، آن است که با توجه به اختلاف نظر منجمین در زمان طلوع فجر، (اذان صبح) بهتر است پس از اذان دقایقی صبر کرده و سپس نماز اقامه شود.
زمان اول وقت نماز ظهر از موقع اذان ظهر (هنگامی که خورشید رو به زوال بوده و سایه اشیا به دلیل آنکه خورشید به سمت مغرب در حرکت است، زیادتر می‌شود) تا موقعی است که سایه شاخص (میله یا چوبی که به صورت عمود بر زمین نصب شده و بر اساس سایه آن اوقات شرعی و نجومی محاسبه می‌شود) به اندازه خودش بشود. در رساله‌های عملیه بازه تقریبی زمان با فضیلت نماز ظهر را یک ساعت و چهل دقیقه می‌دانند.
البته در این مورد اختلافاتی وجود دارد. برخی زمان پایان وقت بافضیلت نماز را موقعی که به اندازه خواندن چهار رکعت نماز ظهر از اذان ظهر گذشته باشد و برخی دیگر موقعی که به اندازه خواندن چهار رکعت نماز عصر تا اذان مغرب مانده باشد، می‌دانند.
زمان بافضیلت نماز عصر از هنگامی است که سایه شاخص اندازه خودش باشد (زمان پایان وقت بافضیلت نماز ظهر) و تا زمانی که اندازه سایه شاخص دو برابر آن بشود، ادامه دارد. این بازه زمانی در رساله‌های عملیه در حدود یک ساعت و پنجاه دقیقه اندازه‌گیری شده است.
امام خمینی (ره) عقیده داشته‌اند که اکر کسی با شنیدن اذان ظهر نماز ظهرش را بخواند، زمان با فضیلت نماز عصر بلافاصله پس از نماز ظهر آغاز شده و در حدود سه ساعت و نیم ادامه دارد.
وقت کلی خواندن نماز مغرب از موقع اذان مغرب تا زمانی است که تنها به اندازه خواندن نماز عشا تا نیمه شب شرعی مانده باشد. وقت با فضیلت نماز مغرب اما از زمان مغرب آغاز شده و تا هنگام زوال حمره مشرقیه (زوال سرخی خورشید پس از مغرب) است. در رساله‌های عملیه این زمان در حدود ۵۱ دقیقه اندازه‌گیری شده است.
درباره زمان با فضیلت نماز عشا اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. بسیاری از فقها زمان با فضیلت نماز عشا را بلافاصله پس از نماز مغرب نمی‌دانند. در نظر حضرت امام خمینی (ره) این وقت فضیلت از حدود ۵۱ دقیقه بعد اذان شروع شده و تا حدود سه ساعت بعد ادامه دارد. در نظر آیت الله بروجردی اما این وقت فضیلت از حدود یک ساعت و نیم بعد از اذان شروع شده و تا حدود سه ساعت و ده دقیقه بعد ادامه دارد. همچنین به نظر عده‌ای از فقها، زمان بافضیلت نماز عشا از وقتی که به اندازه خواندن نماز مغرب از اذان گذشته باشد شروع می‌شود و تا نیمه شب شرعی ادامه دارد.
اول وقت خواندن نماز، یکی از آدابی است که مکرراً در متون دینی و روایات توصیه شده است. نماز اول وقت را نباید به این معنا فهمید که باید بلافاصله پس از گفتن اذان، نماز شروع بشود. بلکه مراد از نماز اول وقت، خواندن نماز در زمان با فضیلت مخصوص آن نماز است. البته این نکته قابل توجه است که این زمان با فضیلت در نظر مراجع تقلید و بزرگان دینی، محل اختلاف است. به همین جهت درباره این موضوع رجوع به مرجع تقلید ضروری است.
منبع از: ستاره